Τι σημαίνει Ω γλυκύ μου έαρ; Μάθετε ποιος έγραψε τον Επιτάφιο Θρήνο που ψάλλεται τη Μεγάλη Παρασκευή.
“Ολόκληρη η λατρεία της Εκκλησίας είναι οργανωμένη γύρω από το Πάσχα, γι’ αυτό και ο λειτουργικός χρόνος, δηλαδή η διαδοχή των εποχών και των εορτών, γίνεται ένα ταξίδι, ένα προσκύνημα στο Πάσχα, που είναι το Τέλος και που ταυτόχρονα είναι η Αρχή. Είναι το τέλος όλων αυτών που αποτελούν τα παλαιά και η αρχή της νέας ζωής, μια συνεχής διάβαση από τον «κόσμο τούτο στην Βασιλεία που έχει αποκαλυφτεί εν Χριστώ“, γράφει ο π. Αλέξανδρος Σμέμαν στο βιβλίο του “Μεγάλη Σαρακοστή” (εκδόσεις Ακρίτας, Αθήνα 1999).
Τη Μεγάλη Παρασκευή που είναι αφιερωμένη στα Άγια Πάθη και στη Σταύρωση, γίνεται η περιφορά του Επιταφίου, όπου ψάλλεται ο Επιτάφιος Θρήνος.
Οι Στάσεις στον Επιτάφιο Θρήνο
Η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου, ήτοι Όρθρος του Αγίου και Μεγάλου Σαββάτου, τελείται συνήθως τη Μεγάλη Παρασκευή. Η εν λόγω Ακολουθία περιέχει τα Εγκώμια, τα οποία συνήθως δεν ψάλλονται όλα, αλλά χάριν συντομίας παραλείπονται πολλά εξ αυτών. Τα Εγκώμια ψάλλονται σε τρεις Στάσεις.
Η πρώτη Στάση ξεκινάει με το: “Η ζωή εν τάφω, κατετέθης Χριστέ, και Αγγέλων στρατιαί εξεπλήττοντο, συγκατάβασιν δοξάζουσαι την σην.”
Η δεύτερη Στάση ξεκινάει με το: “Άξιόν εστι, μεγαλύνειν σε τον Ζωοδότην, τον εν τω Σταυρώ τας χείρας εκτείναντα, και συντρίψαντα το κράτος του εχθρού.”
Η τρίτη Στάση ξεκινάει με το: “Αι γενεαί πάσαι, ύμνον τη Ταφή σου, προσφέρουσι Χριστέ μου.”
Ω γλυκύ μου έαρ Στίχοι
Οι στίχοι με την φράση “Ω γλυκύ μου έαρ” περιέχονται στην τρίτη Στάση και είναι οι παρακάτω (σσ. από το σημείο που υπάρχει πρώτη αναφορά):
Ω γλυκύ μου έαρ, γλυκύτατόν μου Τέκνον, που έδυ σου το κάλλος;
Θρήνον συνεκίνει, η πάναγνός σου Μήτηρ, σου Λόγε νεκρωθέντος.
Γύναια συν μύροις, ήκουσι μυρίσαι, Χριστόν το θείον μύρον.
Θάνατον θανάτω, συ θανατοίς Θεέ μου, θεία σου δυναστεία.
Πεπλάνηται ο πλάνος, ο πλανηθείς λυτρούται, σοφία ση Θεέ μου.
Προς τον πυθμένα Άδου, κατήχθη ο προδότης, διαφθοράς εις φρέαρ.
Τρίβολοι και παγίδες, οδοί του τρισαθλίου, παράφρονος Ιούδα.
Συναπολούνται πάντες, οι σταυρωταί σου Λόγε, Υιέ Θεού παντάναξ.
Διαφθοράς εις φρέαρ, συναπολούνται πάντες, οι άνδρες των αιμάτων.
Υιέ Θεού παντάναξ, Θεέ μου πλαστουργέ μου, πως πάθος κατεδέξω;
Η δάμαλις τον μόσχον, εν Ξύλω κρεμασθέντα, ηλάλαζεν ορώσα.
Σώμα το ζωηφόρον, ο Ιωσήφ κηδεύει, μετά του Νικοδήμου.
Ανέκραζεν η Κόρη, θερμώς δακρυρροούσα, τα σπλάγχνα κεντουμένη.
Ω φως των οφθαλμών μου, γλυκύτατόν μου Τέκνον, πως τάφω νυν καλύπτη;
Τον Αδάμ και Εύαν, ελευθερώσαι Μήτερ, μη θρήνει, ταύτα πάσχω.
Δοξάζω σου Υιέ μου, την άκραν ευσπλαγχνίαν, ης χάριν ταύτα πάσχεις.
Όξος εποτίσθης, και χολήν Οικτίρμον, την πάλαι λύων γεύσιν.
Ικρίω προσεπάγης, ο πάλαι τον λαόν σου, στύλω νεφέλης σκέπων.
Αι Μυροφόροι Σώτερ, τω τάφω προσελθούσαι, προσέφερόν σοι μύρα.
Ανάστηθι Οικτίρμον, ημάς εκ των βαράθρων, εξανιστών του Άδου.
Ανάστα Ζωοδότα, η σε τεκούσα Μήτηρ, δακρυρροούσα λέγει.
Σπεύσον εξαναστήναι, την λύπην λύων Λόγε, της σε αγνώς Τεκούσης.
Ουράνιοι Δυνάμεις, εξέστησαν τω φόβω, νεκρόν σε καθορώσαι.
Τοις πόθω τε και φόβω, τα πάθη σου τιμώσι, δίδου πταισμάτων λύσιν.
Ω φρικτόν και ξένον, θέαμα Θεού Λόγε! πως γη σε συγκαλύπτει;
Φέρων πάλαι φεύγει, Σώτερ Ιωσήφ σε, και νυν σε άλλος θάπτει.
Κλαίει και θρηνεί σε, η πάναγνός σου Μήτηρ, Σωτήρ μου νεκρωθέντα.
Φρίττουσιν οι νόες, την ξένην και φρικτήν σου, Ταφήν του πάντων Κτίστου.
Έρραναν τον τάφον, αι Μυροφόροι μύρα, λίαν πρωΐ ελθούσαι.
Ειρήνην Εκκλησία, λαώ σου σωτηρίαν, δώρησαι ση Εγέρσει.
Ω γλυκύ μου έαρ Μετάφραση
Η απόδοση στη νεοελληνική (η λεγόμενη κακώς μετάφραση) των παραπάνω στίχων της τρίτης Στάσης του Επιτάφιου Θρήνου – Αι γενεαί πάσαι (ω γλυκύ μου έαρ) – είναι η παρακάτω:
Ω άνοιξη γλυκιά μου, γλυκύτατο παιδί μου, που κρύφτηκε η ομορφιά σου;
Θρήνο συγκαλούσε η πάναγνη Μητέρα σου, όταν νεκρώθηκες, Λόγε.
Γυναίκες με μύρα ήλθαν για ν’ αλείψουν τον Χριστό, που είναι το θείο μύρο.
Το θάνατο θανατώνεις με θάνατο, εσύ Θεέ μου, με τη θεία εξουσία σου.
Αυτός που πλάνεψε (ο διάβολος) πλανήθηκε (από τον Θεό), ο δε παραπλανηθείς (ο άνθρωπος) λυτρώθηκε με το σχέδιο της σοφίας σου, Θεέ μου.
Στον πυθμένα του άδη ρίχτηκε ο προδότης, σε λάκκο καταστροφής.
Αγκάθια και παγίδες οι δρόμοι του αθλίου, παράφρονος Ιούδα.
Οι σταυρωτές σου, Λόγε, Υιέ του Θεού, παμβασιλέα, θα καταστραφούν όλοι (μαζί με τον Ιούδα).
Σε λάκκο καταστροφής (στην κόλαση) θα χαθούν όλοι οι άνδρες των αιμάτων (οι φονιάδες).
Υιέ του Θεού παμβασιλέα, Θεέ μου, Πλαστουργέ μου, πως δέχτηκες το πάθος;
Η δάμαλις (η Παρθένος), βλέποντας το μόσχο (τον Υιό της) κρεμάμενο στο ξύλο, θρηνούσε από πόνο (ηχηρά).
Ο Ιωσήφ μαζί με το Νικόδημο κηδεύουν το ζωηφόρο σώμα (του Χριστού).
Κραύγαζε η Κόρη (η Παρθένος), θερμά χύνουσα δάκρυα, νιώθοντας να τρυπιούνται τα σπλάγχνα της (από λύπη).
Ω φως των οφθαλμών μου, γλυκύτατο παιδί μου, πως καλύπτεσαι τώρα στον τάφο;
Να μη θρηνείς, Μητέρα, ολ’ αυτά τα πάσχω, για να ελευθερώσω (από την αμαρτία) τον Αδάμ και την Εύα.
Δοξάζω σου, Υιέ μου, την άκρα ευσπλαγχνία, ένεκα της οποίας ταύτα πάσχεις.
Ποτίστηκες με ξύδι και χολή, ευσπλαγχνικέ Θεέ μου, καταργώντας την παλαιά γεύση (του καρπού της παρακοής).
Στερεώθηκες (με καρφιά) επάνω σε ικρίωμα (τον σταυρό), εσύ, που παλαιά σκέπαζες το λαό σου (στην έρημο) με φωτεινή στήλη νεφέλης (καθοδηγώντας τον στην περιπλάνησή του).
Οι μυροφόρες (γυναίκες), Σωτήρ μου, ελθούσαι στο μνημείο, σου πρόσφεραν αρώματα.
Ανάστα (εκ των νεκρών), ευσπλαγχνικέ Κύριε, ανασταίνοντας κι εμάς από τα σκοτεινά βάραθρα του άδη.
Ανάστα (εκ των νεκρών), εσύ που δίδεις ζωή, χύνουσα δάκρυα, λέγει η τεκούσά σε Μητέρα.
Σπεύσε ν’ αναστηθείς, Λόγε, καταργώντας τη λύπη της Μητέρας, που αγνώς σε έφερε στη ζωή (χωρίς να χάσει την παρθενία της).
Οι ουράνιες δυνάμεις (οι αγγέλοι) κατεπλάγησαν από φόβο, βλέποντάς σε νεκρό.
Σ’ αυτούς που με πόθο και με φόβο τιμούν τα άγιά σου πάθη, χορήγει άφεση πταισμάτων.
Ω φρικτό και παράδοξο θέαμα, Λόγε του Θεού! Πως η γη σε σκεπάζει;
Παλαιά ο Ιωσήφ (ο Μνήστωρ), Σωτήρα μου, έχοντάς σε μαζί του, φεύγει (στην Αίγυπτο) και τώρα άλλος σε ενταφιάζει.
Η πάναγνη Μητέρα σου, Σωτήρα μου, σε κλαίει και σε θρηνεί, νεκρωθέντα.
Οι νοερές δυνάμεις (οι άγγελοι) φρίττουν την ταφή σου, του Κτίστη των απάντων.
Ράντισαν τον τάφο οι μυροφόρες μύρα, πολύ πρωί ελθούσαι. (τρις)
Ειρήνη στην Εκκλησία και στο λαό σου σωτηρίαν, δώρησε με την ανάστασή σου.
Ο Επιτάφιος Θρήνος δεν είναι γνωστό από ποιον ή ποιους γράφτηκε. Εκτιμάται ότι ο υμνογράφος τον έγραψε στα τελευταία χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Διαβάστε επίσης: Η Αναστάσιμη Προσευχή (Χριστός Ανέστη εκ νεκρών…), στίχοι και μετάφραση