Μάθετε τι γίνεται στο Σουδάν. Θα μπορούσε η αντιπαράθεση Στρατού και παραστρατιωτικών στο Σουδάν να εξελιχθεί σε έναν νέο εμφύλιο πόλεμο;
Στις 15 Απριλίου 2023, ξέσπασαν συγκρούσεις σε όλο το Σουδάν, ιδιαίτερα στην πρωτεύουσα του Χαρτούμ, μεταξύ αντίπαλων φατριών της κυβερνώσας στρατιωτικής κυβέρνησης της χώρας. Οι μάχες εξαπλώθηκαν στο Νταρφούρ, την περιοχή μεγέθους Ισπανίας στο δυτικό μέρος της χώρας, που για 20 χρόνια βασανίζεται από τον δικό της κύκλο βίας.
Οι ένοπλες συγκρούσεις είναι μεταξύ των Ενόπλων Δυνάμεων του Σουδάν (SAF:Sudan Armed Forces) οι οποίες είναι πιστές στον Στρατηγό Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Μπουρχάν (Abdel Fattah al-Burhan), τον de facto ηγέτη της χώρας και των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF: Rapid Support Forces), μιας ανεξάρτητης παραστρατιωτικής δύναμης, του πρώην πολέμαρχου Στρατηγού Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο (Mohammed Hamdan Dagalo), γνωστό ως Χαμίνττι.
Αν και οι Ένοπλες Δυνάμεις του Σουδάν και οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης πραγματοποίησαν από κοινού πραξικόπημα τον Οκτώβριο του 2021 η διαμάχη μεταξύ τους έγινε ορατή τους τελευταίους μήνες.
Καθώς το Σουδάν είχε αρχίσει να βγαίνει από τη διεθνή απομόνωση και να βαδίζει προς τη δημοκρατία, οι ένοπλες συγκρούσεις είναι ένα καταστροφικό πλήγμα σε αυτή την προσπάθεια. Τον Απρίλιο 2023 θα γινόταν η επιστροφή στην πολιτική διακυβέρνηση.
Από την ανεξαρτησία του το 1956, το Σουδάν είχε περισσότερα από δεκαπέντε στρατιωτικά πραξικοπήματα στην ιστορία του, και κυβερνήθηκε από τον Στρατό για το μεγαλύτερο μέρος της ανεξαρτησίας του με μόνο σύντομες περιόδους δημοκρατικής πολιτικής κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης.
Οι εμφύλιοι στο Σουδάν
Το Σουδάν (σημερινό Σουδάν και Νότιο Σουδάν) κέρδισε την ανεξαρτησία του από την αγγλοαιγυπτιακή συγκυβέρνηση το 1956.
Το νότιο τμήμα του τότε Σουδάν (σημερινό Νότιο Σουδάν) έλαβε διαβεβαιώσεις ότι θα συμμετείχε πλήρως στο πολιτικό σύστημα, ωστόσο, η αραβική κυβέρνηση στο Χαρτούμ αρνήθηκε τις υποσχέσεις της, προκαλώντας δύο περιόδους εμφυλίου πολέμου. Τον πρώτο εμφύλιο πόλεμο από το 1955 έως το 1972 και τον δεύτερο από το 1983 έως το 2005.
Ο Δεύτερος Σουδανικός εμφύλιος ήταν ένας από τους πιο θανατηφόρους πολέμους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και άφησε την κοινωνία του Νοτίου Σουδάν συντετριμμένη από τις ανθρωπιστικές κρίσεις και την οικονομική επιδείνωση. Οι ειρηνευτικές συνομιλίες κατέληξαν σε μια Συνολική Ειρηνευτική Συμφωνία Βορρά/Νότου η οποία υπογράφηκε τον Ιανουάριο του 2005, και παρείχε στο Νότο εξαετή περίοδο αυτονομίας, ακολουθούμενη από δημοψήφισμα για το τελικό καθεστώς. Το αποτέλεσμα αυτού του δημοψηφίσματος, που διεξήχθη τον Ιανουάριο του 2011, ήταν 98% υπέρ της απόσχισης.
Το Νότιο Σουδάν, κέρδισε την ανεξαρτησία του από το Σουδάν στις 9 Ιουλίου 2011 πλην όμως Σουδάν και το Νότιο Σουδάν δεν έχουν ακόμη εφαρμόσει πλήρως τις συμφωνίες ασφάλειας και οικονομικού χαρακτήρα που σχετίζονται με την εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών.
Πόλεμος στο Νταρφούρ
Το Νταρφούρ είναι μια περιοχή του Σουδάν στα δυτικά της χώρας και καλύπτει μια έκταση 493.180 τετραγωνικών χιλιομέτρων περίπου όσο το μέγεθος της ηπειρωτικής Ισπανίας.
Ο πόλεμος στο Νταρφούρ έχει τις ρίζες του σε προσπάθειες περιθωριοποίησης των μη αραβικών φυλών που κατοικούν στην περιοχή από τις πολιτικές του Χαρτούμ και των διαφωνιών για τον έλεγχο και την πρόσβαση στη γη και τους φυσικούς πόρους.
Στις 26 Φεβρουαρίου 2003 το Απελευθερωτικό Μέτωπο του Νταρφούρ (DLF), που αργότερα μετονομάστηκε σε Απελευθερωτικό Κίνημα/Στρατός του Σουδάν (SLM/A), και το Κίνημα Δικαιοσύνης και Ισότητας (JEM) εξεγέρθηκαν για να διαμαρτυρηθούν για την περιφρόνηση της σουδανικής κυβέρνησης για τη δυτική περιοχή και τον μη αραβικό πληθυσμό της και επιδιώκοντας την κατανομή της εξουσίας.
Σε απάντηση, η κυβέρνηση του τότε προέδρου Ομάρ Χασάν Αχμάντ Αλ Μπασίρ (Ομάρ Αλ Μπασίρ) εξόπλισε και υποστήριξε αραβικές πολιτοφυλακές γνωστές ως Janjaweed (“διάβολοι με άλογο”) για να πολεμήσουν τους αντάρτες στο Νταρφούρ.
Στις 27 Απριλίου 2007 το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο εξέδωσε ένταλμα σύλληψης για τον Ομάρ Αλ Μπασίρ ο οποίος παραδόθηκε μετά την ανατροπή του, οικειοθελώς τον Ιούνιο 2020 και αντιμετωπίζει 31 κατηγορίες σχετικές με εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που φέρεται να διαπράχθηκαν μεταξύ Αυγούστου 2003 και τουλάχιστον Απριλίου 2004 στο Νταρφούρ του Σουδάν.
Το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών με την απόφαση 1769 της 31ης Ιουλίου 2007 ενέκρινε την ανάπτυξη κοινής ειρηνευτικής αποστολής της Αφρικανικής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών, γνωστή με το ακρωνύμιο UNAMID (United Nations–African Union Mission in Darfur) για να επιφέρει σταθερότητα στην κατεστραμμένη από τον πόλεμο περιοχή Νταρφούρ του Σουδάν. Η απόσυρση της UNAMID ολοκληρώθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2020.
Σουδανική επανάσταση 2019
Στις 19 Δεκεμβρίου 2018, άρχισαν μαζικές διαδηλώσεις μετά την απόφαση της κυβέρνησης του Προέδρου Όμαρ Αλ Μπασίρ να τριπλασιάσει τις τιμές των αγαθών σε μια περίοδο που η χώρα αντιμετώπιζε οξεία έλλειψη συναλλάγματος και πληθωρισμό 70%.
Μετά την ανατροπή της κυβέρνησης στις 11 Απριλίου 2019 οι αρχηγοί των Ενόπλων Δυνάμεων του Σουδάν αποφάσισαν να παρέμβουν διατάσσοντας τη σύλληψη του προέδρου Όμαρ αλ Μπασίρ και την κήρυξη στην χώρα κατάστασης έκτακτης ανάγκης για τρεις μήνες.
Οι διαδηλώσεις έληξαν όταν οι Δυνάμεις για την Ελευθερία και την Αλλαγή (FFC: Forces of Freedom and Change), ένας πολιτικός συνασπισμός πολιτών και ανταρτών σουδανικών ομάδων, και το Μεταβατικό Στρατιωτικό Συμβούλιο (TMC: Transitional Military Council), η κυβερνώσα στρατιωτική κυβέρνηση, υπέγραψαν την Πολιτική Συμφωνία του Ιουλίου 2019 και το Σχέδιο Συνταγματικής Διακήρυξης του Αυγούστου 2019 για το σχηματισμό μεταβατικής κυβέρνησης.
Στις 21 Αυγούστου 2019 διορίστηκε Πρωθυπουργός της μεταβατικής κυβέρνησης που θα οδηγούσε τη χώρα σε δημοκρατικές εκλογές στα τέλη του 2022, ο Αμπντάλα Χάμντοκ (Abdalla Hamdok), οικονομολόγος που εργαζόταν στο παρελθόν για την Οικονομική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Αφρική.
Μετά την ανατροπή του Όμαρ Αλ Μπασίρ, το προσωρινό σύνταγμα που υπογράφηκε τον Αύγουστο του 2019 δεν περιείχε καμία αναφορά στον νόμο της Σαρία. Από τις 12 Ιουλίου 2020, το Σουδάν κατάργησε τον νόμο περί αποστασίας, το δημόσιο μαστίγωμα και την απαγόρευση του αλκοόλ για τους μη μουσουλμάνους. Το Σουδάν ποινικοποίησε επίσης τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων με τιμωρία έως και 3 χρόνια φυλάκιση. Μια συμφωνία μεταξύ της μεταβατικής κυβέρνησης και της ηγεσίας της ομάδας ανταρτών υπογράφηκε τον Σεπτέμβριο του 2020, στην οποία η κυβέρνηση συμφώνησε να διαχωρίσει επίσημα το κράτος από τη θρησκεία, τερματίζοντας τρεις δεκαετίες διακυβέρνησης βάσει του ισλαμικού νόμου.
Πραξικόπημα του 2021
Η σουδανική κυβέρνηση ανακοίνωσε στις 21 Σεπτεμβρίου 2021 ότι υπήρξε μια αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος από τον στρατό.
Στις 25 Οκτωβρίου 2021 ένα άλλο στρατιωτικό πραξικόπημα είχε ως αποτέλεσμα τη σύλληψη της πολιτικής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του πρωθυπουργού Αμπντάλα Χάμντοκ. Το πραξικόπημα ηγήθηκε ο Στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Μπουρχάν, ο οποίος στη συνέχεια κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Μετά τη διεθνή καταδίκη του πραξικοπήματος, επανήλθε στην πρωθυπουργία ο Αμπντάλα Χάμντοκ στις 21 Νοεμβρίου 2021, ο οποίος όμως στις 2 Ιανουαρίου 2022, ανακοίνωσε την παραίτησή του, λέγοντας ότι η χώρα βρισκόταν σε μια επικίνδυνη καμπή και χρειαζόταν συζήτηση για μια νέα συμφωνία για την πολιτική μετάβαση του Σουδάν στη δημοκρατία.
Από τον Μάρτιο του 2022, ο Στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Μπουρχάν, Πρόεδρος του Κυρίαρχου Συμβουλίου του Σουδάν και Ανώτατος Διοικητής των Ενόπλων Δυνάμεων του Σουδάν, υπηρετεί de facto αρχηγός κράτους και κυβέρνησης. Προεδρεύει στο λεγόμενο Κυρίαρχο Συμβούλιο που αποτελείται από στρατιωτικούς ηγέτες, πρώην εκπροσώπους ομάδων ένοπλης αντιπολίτευσης και πολίτες που διορίζονται από τον στρατό. Ένα υπουργικό συμβούλιο εν ενεργεία υπουργών χειρίζεται την καθημερινή διοίκηση.
Οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης RSF
Οι Δυνάμεις Ταχείας Υποστήριξης RSF αναπτύχθηκαν από, και αποτελούνται κυρίως από, τις πολιτοφυλακές Janjaweed που πολέμησαν για λογαριασμό της σουδανικής κυβέρνησης κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Νταρφούρ που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2003 όταν το Κίνημα Απελευθέρωσης του Σουδάν (SLM) και το Κίνημα Δικαιοσύνης και Ισότητας (JEM) άρχισαν να πολεμούν ενάντια στην κυβέρνηση του Σουδάν , την οποία κατηγόρησαν ότι καταπιέζει τον μη αραβικό πληθυσμό του Νταρφούρ.
Το RSF διοικείται από τον Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο ο οποίος μετά το πραξικόπημα του 2019 είναι ο δεύτερος στη διοίκηση του Σουδάν καθόσον είναι αναπληρωτής του Αμπντέλ Φατάχ Αλ-Μπουρχάν.
Αν και το RSF δεν διαθέτει αεροπορική δύναμη και άρματα μάχης, είναι μια έμπειρη μαχητική δύναμη που μπορεί να αριθμεί έως και 70.000 μαχητές και έχει τη δική του δομή διοίκησης, πλούτου και εμπορικά συμφέροντα.
Σύμφωνα με το προτεινόμενο σύμφωνο κατανομής της εξουσίας του στρατού, το RSF θα ενσωματωνόταν στον τακτικό στρατό, χάνοντας την ανεξαρτησία του. Αυτό θα ήταν πλήγμα για τον Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλ, ο οποίος πιστεύεται ότι τρέφει φιλοδοξίες να γίνει πρόεδρος του Σουδάν ενώ έχει σφυρηλατήσει στενούς δεσμούς με τη Ρωσία τα τελευταία χρόνια.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Al Araby TV , υπάρχουν ισχυρισμοί για σύνδεση μεταξύ της ρωσικής παραστρατιωτικής οργάνωσης Βάγκνερ (Wagner) του Γεβγένι Πριγκόζιν και του Στρατηγού Μοχάμεντ Χαμντάν Νταγκάλο.
Έγγραφα και πηγές που διέρρευσαν αναφέρουν ότι η ομάδα Wagner παρείχε εκπαίδευση και εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων τεθωρακισμένων οχημάτων και ελικοπτέρων, στις δυνάμεις του RSF. Επιπλέον, η ρωσική εταιρεία φέρεται να παρείχε υπηρεσίες ασφαλείας κατά την επίσκεψη του Χαμίνττι στη Ρωσία το 2018.
Τι διακυβεύεται στην περιοχή
Το Σουδάν βρίσκεται σε μια ασταθή περιοχή που συνορεύει με την Ερυθρά Θάλασσα, την περιοχή Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής. Η στρατηγική του θέση ως γέφυρα μεταξύ της Βόρειας Αφρικής και της Ανατολικής Αφρικής καθώς και ο πλούτος στο υπέδαφος του (φυσικό αέριο, χρυσός, ασήμι, χρωμίτης, ψευδάργυρος και σίδηρος) έχουν προσελκύσει περιφερειακά παιχνίδια ισχύος, περιπλέκοντας τις πιθανότητες μιας επιτυχημένης μετάβασης σε δημοκρατική κυβέρνηση.
Ρωσία, ΗΠΑ, Τουρκία, Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες δυνάμεις μάχονται για επιρροή στο Σουδάν.
Η Τουρκία είχε επιδιώξει να εκμεταλλευτεί τους δεσμούς της με τον Όμαρ αλ Μπασίρ και να κερδίσει έδαφος στο νησί Σουακίν στο βορειοανατολικό Σουδάν υπογράφοντας συμφωνία ύψους 650 εκατομμυρίων δολαρίων το 2017 για την ανάπτυξη του λιμανιού και τη δημιουργία ναυτικής αποβάθρας για στρατιωτικούς και πολιτικούς σκοπούς. Αυτό οδήγησε σε ανησυχία στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο σχετικά με τα σχέδια της Άγκυρας να ασκήσει επιρροή στην Ερυθρά Θάλασσα.
